
Restauratieproces keramiek
Cerafine
Om een volledig beeld te krijgen van de restauratie vroegen wij informatie aan Melissa Vandevijvere-Van Noord, keramiste en zaakvoerster van Cerafine Restauratie, het bedrijf die de restauratie van dit onroerend erfgoed op zich heeft genomen.
Cerafine, gespecialiseerd in de conservatie, restauratie en reproductie van keramische materialen en keramische kunstwerken werd opgericht in 2009 en is verder ook gespecialiseerd in onderzoekstechnieken op keramische materialen.
Melissa Vandevijvere-Van Noord studeerde met grote onderscheiding af als Master in de conservatie en restauratie aan de Universiteit van Antwerpen en werkte tot voor kort daar nog steeds als onderzoekster en docente.

© Melissa Vandevijvere - van Noord
Conditiebepaling
Elk restauratieproces begint met een conditiebepaling, d.w.z. de huidige toestand van het erfgoed wordt minutieus bekeken en er wordt een gedetailleerde schade-inventarisatie gemaakt. Vanuit dit onderzoek wordt dan een voorstel gedaan naar restauratie en conservatie.
Hierbij is belangrijk dat er altijd zoveel mogelijk historisch materiaal bewaard blijft maar het moet ook mooi worden en bij elkaar passen. Dit is een langdurig proces, het kan soms maanden duren om tot de juiste beslissingen te komen.
​
Begin januari 2019 dienden Ann en Steve een aanvraag in voor een onderzoek. Onmiddellijk werd duidelijk dat de gevel in zeer slechte conditie was. Breuken en barsten waren overal aanwezig, vooral door het ophangen van reclamepanelen van het eerder vernoemde Café Radar en verder ontbraken er vele tegels.
​
Daarbovenop waren de resterende tegels enorm aangetast door het roet uit de stadsomgeving en was het aangezicht van de gevel lang niet meer wat het vroeger was. Een conditiebepaling werd gestart en een voorstel uitgewerkt om de beste aanpak te bekomen voor de restauratie.
​
In het voorjaar van 2020 werd gestart met het verwijderen van de tegels. Na het bouwen van de stelling werd elke tegel met de hand verwijderd van de gevel, per stuk geïnventariseerd en genummerd en naar het atelier van Cerafine vervoerd. Bij de demontage werd vastgesteld dat de ondergrond in zeer slechte staat was. Daarop werd gezamenlijk beslist om de ondergrond volledig te vernieuwen.
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
In het atelier kon de keramiek restauratie voor restaurant De Fobie in Gent centrum echt beginnen. Eerst werden cementresten verwijderd aan zowel de achterzijde als de zijkant, het is namelijk uiterst belangrijk dat de tegels zo vlak mogelijk zijn in verband met de latere hermontage.
De tegels werden gerangschikt op volgorde van hun huidige toestand: sommige tegels hoefden enkel gereinigd te worden, vele tegels moesten gerestaureerd worden en sommige tegels moesten compleet vervangen/gereproduceerd worden.
De restauratie van een tegel bestaat uit het reinigen, het opvullen van lacunes (de gaten en breuknaden), het opschuren en het retoucheren of het op kleur brengen van de opgevulde en opgeschuurde lacunes. Hierbij worden de originele glazuurkleuren gebruikt.
​
​
​
​
​
​
​
​
Wanneer een tegel in een te slechte staat is om hem te restaureren, kan ervoor gekozen worden om hem compleet te vervangen door een nieuwe tegel maar de uitdaging hierin was groot. Historische recepten en pigmenten zijn namelijk niet meer te verkrijgen.
De samenstelling van bepaalde glazuren zijn niet meer hetzelfde als een eeuw geleden en bovendien waren de pigmenten vroeger vervuild met stoffen die tegenwoordig niet meer gebruikt mogen worden. Hierdoor is het moeilijk de exacte kleur na te maken en dus ook moeilijk uiteindelijk een exacte kopie te maken.




Impressies van de demontage en de opbouw van de nieuwe ondergrond anno 2020

Boorgaten met doken in de tegel - © M. Vandevijvere

Tegel met verschillende lancunes - © M. Vandevijvere

Oranje roestvlekken door corrossie - © M. Vandevijvere

Roetverontreiniging aan de randen van de tegel - © M. Vandevijvere
​



© Melissa Vandevijvere - van Noord
© Melissa Vandevijvere - van Noord
© Melissa Vandevijvere - van Noord
Nieuwe technieken
© AVS - reportage 2 april 2021
Cerafine heeft een volledig nieuwe aanpak gevonden voor deze uitdaging. Melissa kwam op het idee om samen te werken met een bedrijf gespecialiseerd in fotokeramiek, OHMR. Fotokeramiek houdt in dat een beeld digitaal geprint en nadien ingebakken wordt op een tegel.
Hierdoor kan is het mogelijk om wel een exacte kopie te maken. Deze techniek is enorm duurzaam en bovendien kleurvast. Delen van de tegel die ontbreken kunnen digitaal worden gereconstrueerd en worden afgedrukt op een nieuwe tegel. Deze nieuwe aanpak wordt ook ten volle gebruikt bij de restauratie van de voormalige porseleinwinkel Vanhoecke.