Voormalige porseleinwinkel Vanhoecke
De geschiedenis van deze ambacht
Ode aan keramiek kunstenaar Helman
In de 19e en 20e eeuw was België vooraanstaand wat betreft de productie van keramiektegels. Een aantal grote Belgische bedrijven, zo ook Maison Helman, exporteerden jaar na jaar grote hoeveelheden tegels naar het buitenland en waren internationaal bekend.
De tegels van porseleinwinkel Vanhoecke zijn destijds geproduceerd en ontworpen door Célestin Helman, een van de belangrijkste en tevens beste producenten van decoratieve tegelpanelen in België.
Célestin Helman, geboren in 1863, richt in 1902 zijn eigen bedrijf op: ‘Maison Helman Ceramique’. Voor hij dit bedrijf oprichtte, had hij al jaren ervaring in de sector.
een beeld van de Helmanfabriek in Sint-Agatha-Berchem rond 1906 met decoratieve gevelpanelen - © Mario Baeck (doctor in de kunstwetenschappen Universiteit Gent)
De beginjaren
Helman is geboren in Stavelot en volgt een opleiding tot architect, waarin hij eerst werkzaam is in zijn geboortestreek. In 1880 verhuist hij naar Brussel waar hij mede-eigenaar wordt van een onderneming die zowel geëmailleerde bakstenen als bouwornamenten en tegels voor binnen- en buitengebruik produceert. Deze onderneming telde zo’n 40 werknemers.
Later wordt deze uitgebreid en verplaatst naar Hasselt waar Helman nog een aantal jaar assisteert bij de leiding van deze nieuwe keramiekfabriek. Helman bouwt verder aan zijn carrière en houdt zich naast architectuur ook bezig met vastgoed. In 1897 ontvangt hij een persoonlijke titel en gouden medaille omdat hij tijdens een wereldtentoonstelling in Brussel de Belgische keramische goederen zo goed neer wist te zetten.
Célestin Helman - © Eethuis De Fobie
Maison Helman Ceramique
De beginjaren
In 1902 richtte Helman zijn eigen bedrijf op, Maison Helman Ceramique in Brussel, dat zich eerst bezighield met het decoreren van tegels. Dit bedrijf leverde tevens de tegels die van de voorgevel van de voormalige porseleinwinkel Vanhoecke in Gent. Dankzij de keramiek restauratie zal de beroemde gevel terug tot zijn recht komen.
Helman specialiseerde zich in decoratieve panelen en bekledingen van fijn keramiek, handgemaakt door keramisten. Men had zelf de keuze om de vorm en kleuren van de panelen te kiezen. Helman zelf ontwierp deze tegelpanelen en Maison Helman ontwierp ook keramieken vaasjes en beeldjes in die tijd.
De populariteit van tegelpanelen nam na de Eerste Wereldoorlog af maar keramiek wordt wel belangrijker in de versiering en inrichting van kerken. Helman overlijdt in 1929. Zijn echtgenote neemt het bedrijf over, samen met hun zoons en veranderen het in 1933 naar S.A. Maison Helman.
Vanaf die tijd kent het bedrijf een succesvolle tijd vol nieuwe technieken en ontwikkelingen binnen de tegeldecoratie. Dit duurde tot net na de Tweede Wereldoorlog, in 1950. Langzaam wordt de vraag naar deze speciale tegels minder.
Bovendien zorgt de goedkope massaproductie van tegels in Italië en Spanje ervoor dat S.A. Maison Helman helaas niet standhoudt. In 1955 wordt het bedrijf overgenomen en in 1958 sluit de fabriek wat het einde betekende van de unieke keramiekproductie die zo goed vertegenwoordigd werd in België.
Een beeld van het exterieur van het verkoopkantoor van het Maison Helman in Brussel rond 1905
© Mario Baeck (doctor in de kunstwetenschappen Universiteit Gent)
Helman in Vlaanderen
Helman is gelukkig naast de voormalig porseleinwinkel Vanhoecke in Gent, ook nog op andere plaatsen in Vlaanderen te aanschouwen. In Gent aan de Ferdinand Lousbergkaai 127, vinden we de panelen in de gevel van interieur en tegelhandel C. Raes-Maenhout terug.
Blankeberge kent twee plaatsen, namelijk de gevelbekleding van het Maison Duysburg, Weststraat 25-27, die een oppervlak van maar liefst vier vierkante meter beslaat en de gevelbekleding van een woning aan de Franchommelaan 5, met een abstract uiterlijk.
De Sint-Rochuskerk aan het Kardiaal mercierplein 1 in Halle bevat altaren, biechtstoelen en lambrisering bedekt met decoratie van Helman. Ook in Ronse is werk terug te vinden, namelijk in Cafe Local Unique aan de Grote markt 25, waar zich twee monumentale tegelpanelen bevinden.
Een beeld van het interieur van het verkoopkantoor van het Maison Helman in Brussel rond 1905
© Mario Baeck (doctor in de kunstwetenschappen Universiteit Gent)